Ang makatang Percy Bysshe Shelley

ANG MAKATANG PERCY BYSSHE SHELLEY

hanga rin ako sa makatang Percy Bysshe Shelley

pagkat siya'y makatang radikal na masasabi

mithi kong tula niya'y isalin sa ating wika

upang mga katha niya'y mabasa rin ng madla

may nakita akong aklat siya ang tinalakay

di pa mahiram sa opis na pinuntahang tunay

radikal mag-isip lalo't itinaguyod naman

pantay na pamamahagi ng yaman sa lipunan

ang kanyang aktibismo't mga akdang pulitikal

ay mababasa kung gaano siya ka-radikal

napagnilayan din niya noon ang Rebolusyong 

Pranses, pati na ang pamumuno ni Napoleon

sumuporta sa himagsik laban sa monarkiya

sa Espanya, pati nang mga Griyego'y mag-alsa

laban sa imperyong Ottoman, makatang idolo

na itinuturing na sosyalista katulad ko 

sana'y mahiram ko't mabasa ang libro sa opis

na sana'y di anayin o kainin lang ng ipis

mahalagang talambuhay niya'y aking manamnam

inspirasyon siya kaya libro'y nais mahiram

- gregoriovbituinjr.

02.19.2025

Pagtatanggol sa sarili

PAGTATANGGOL SA SARILI

bata pa'y nakilala na si Bruce Lee

mga akda niyang libro'y binili

hinggil sa JiKunDo, pati na sine

niya'y pinanood ko at nawili

sumunod, pelikula ni Jackie Chan

walang aklat niya akong nalaman

pagsusulat ba'y di nakagawian

kundi panoorin lang sa sinehan

nariyan din sina Jet Li, Samo Hung,

at marami pa, kung sila'y magsabong

tila sa kalaban di umuurong

sa sarili ako'y napapatanong

kung fu nila ay nais kong basahin

kanilang akda'y tiyak kong bibilhin

aralin, suriin, sanayin, gawin

nang sarili'y maipagtanggol natin

bata pa'y inaral na ang tae kwon do

may YawYan din ang mga Pilipino

na si Nap Fernandez ang guro nito

kay Bruce Lee, salamat sa iyong libro

- gregoriovbituinjr.

02.15.2025

Pagbabasa sa madaling araw

PAGBABASA SA MADALING ARAW

naalimpungatan akong sadya

nang may kumaluskos sa kusina

tila ba naglalaro ang daga

mula sa labas, nasok ang pusa

at di na rin ako nakatulog

pagkat nawala na rin ang antok

sa pagbabasa na lang uminog

ang mundo kong puno ng pagsubok

hanggang aklat ay aking nagalaw

nagbasa na sa madaling araw

libro na ang aking kaulayaw

dito'y may pag-asang natatanaw

ngunit nais ko pa ring umidlip

upang ituloy ang panaginip

kung saan ako'y may sinasagip

na sa tren ay muntik nang mahagip

- gregoriovbituinjr.

02.13.2025

Tula'y tulay

TULA'Y TULAY

tula'y tulay ko sa manggagawa

tulang kinatha ukol sa dukha

tula upang umugnay sa madla

kaya naritong nagmamakata

dito natagpuan ang pag-ibig

taludtod at saknong ang kaniig

kinatha'y nilupak at pinipig

kahit nakatihaya sa banig

tahakin ma'y pitong kabundukan

maging madawag na kagubatan

nasa lansangan man o piitan

kakatha't kakatha pa rin naman

tula'y aking tulay sa daigdig

bibigyang boses ang walang tinig

kuhila't burgesya'y inuusig

na hustisya ang pinandidilig

- gregoriovbituinjr.

02.12.2025

Isaaklat na ang mga kinathang tula

ISAAKLAT NA ANG MGA KINATHANG TULA

ako ba'y isinilang upang magmakata

upang araw gabi'y kumatha nang kumatha

upang anumang nanilay ay itutula

kahit madalas nakatunganga't tulala

natanto kong ang pagtunganga'y trabaho rin

tititig sa malayo, sa langit, sa dilim

inuunawa anumang naroong lihim

na nais tuklasin kahit na may panimdim

minsan, sa pagtunganga'y may nadadalumat

paksang pag napagtanto'y agad isusulat

nagbabakasakaling ang masa'y mamulat

tungong pantay na lipunang kanyang nasipat

walang pera sa tula kung paisa-isa

subalit kung isasaaklat, may halaga

tipunin na ang mga tulang nakatha na

aklat na nalathala, sa madla'y ibenta

- gregoriovbituinjr.

02.09.2025

Kwento ng kwento

KWENTO NG KWENTO

talagang pinaghuhusayan ko

ang pagkatha ng maikling kwento

nagbabakasakali lang ako

na makatha ang nobelang plano

simulan muna sa kwentong munti

subukan ang pabula o dagli

paksa ko'y kontrabida ang hari

at bayani'y yaong aping uri

batay sa dinanas bilang tibak

at sa mga gumapang sa lusak

ideya't isyu nga'y tambak-tambak

di mauubos ang bala't pitak

basta ako'y katha lang ng katha

diwa'y sinasanay sa paglikha

balang araw, nobelang inakda

sa taumbayan mananariwa

- gregoriovbituinjr.

02.07.2025

Sa hagdanan kong aklat

SA HAGDANAN KONG AKLAT

sa aking pagbabasa

ako'y nakapupunta

sa bansang iba't iba

kahalubilo'y masa

taos pasasalamat

sa hagdanan kong aklat

pagkat nadadalumat

mga paksang nagkalat

tara, kaibigan ko

galugarin ang mundo

tara, maglakbay tayo

at magbasa ng libro

salamat sa hagdanan

kong aklat, sambayanan

ay ating bahaginan

ng tamong karunungan

- gregoriovbituinjr.

02.06.2025

* litrato mula sa google

Ang nawawalang taludtod sa tulang "Engkantado" ni Jose Corazon de Jesus

ANG NAWAWALANG TALUDTOD SA TULANG "ENGKANTADO" NI JOSE CORAZON DE JESUS

Maikling sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Nitong isyu ng Liwayway, Nobyembre 2024, pahina 96, ay muling nalathala ang tulang "Enkantado" ni Jose Corazon de Jesus, na kilala ring Huseng Batute, ang unang hari ng Balagtasan. Unang nalathala iyon sa Liwayway noong Hulyo 14, 1923, isandaan at isang taon na ang nakararaan.

Agad ko namang hinanap ang dalawa kong edisyon ng aklat na "Jose Corazon de Jesus: Mga Piling Tula" sa pagbabakasakaling bagong saliksik iyon na wala sa nasabing aklat. Subalit naroon sa dalawang edisyon ang nasabing tula. Ang pamagat ay "Engkantado" na may g.

Ang nasabing tula'y nasa pahina 24-25 ng unang edisyon ng aklat, na unang nilathala ng Aklat Balagtasyano noong 1984 at muling nilathala ng De La Salle University Press noong 1995. Ang unang bersyon ay may 131 tula.

Nasa pahina 64-65 naman ng "Binagong Edisyon" ang nasabing tula, na inilathala naman ng San Anselmo Press nitong 2022. Naglalaman iyon ng 112 tula. Nasulat ko na sa isa pang artikulo na nabawasan ng labingsiyam na tula ang edisyong ito ng aklat.

Si Huseng Batute ay batikan na sa pagsusulat ng tulang may sukat at tugma. Subalit sa pagsusuri sa nasabing tula, kapuna-puna na nawala ang isang taludtod sa dalawang aklat na nilathala ng editor na si Virgilio Almario. Kaya mapapansing pito ang taludtod sa unang saknong habang walong taludtod naman sa ikalawa hanggang ikalimang saknong.

Nakita natin ang nawawalang isang taludtod sa magasing Liwayway sa isyung Nobyembre 2024. Kaya sumakto nang tigwawalong taludtod ang limang saknong. Ang unang dalawang taludtod ay tigaanim na pantig habang ang ikatlo hanggang ikawalong saknong ay tiglalabindalawahing pantig.

Sa orihinal ay walang bilang ng taludtod na naka-Roman numeral, habang sa Liwayway ay mayroon. Dagdag pa, mukhang naghalo ang nawawalang taludtod sa isa pa, na nasa unang saknong. Sa aklat ni Almario ay ganito:

May mga pakpak pa't nangagkikisapan

Habang sa muling inilathala ng Liwayway:

May mga pakpak pa't nangagsasayawan,

May tungkod na gintong nangagkikisapan

Bakit kaya nakaligtaan ni Ginoong Almario na sipiin ang taludtod na nawawala? O iyon ay dahil sa pagkapagod at pagmamadali? 1984 pa iyon unang nalathala. At naulit muli iyon sa ikalawang edisyon ng aklat nitong 2022. Sana'y maitama na ito sa ikatlong edisyon.

Gayunman, maraming salamat sa Liwayway at natagpuan ang nawawalang taludtod.

Dagdag pa, ang salitang "nangagkikisapan" sa unang edisyon at sa Liwayway ay naging "nangagkikislapan" sa ikalawang edisyon ng aklat. Iba ang kisap sa kislap. Alin ang tama, o alin ang ginamit ni de Jesus?

Isa pa, ang salitang "tiktik" sa ikatlong saknong, ikaapat na taludtod, sa dalawang aklat ni Almario, ay "titik" naman ang nakasulat sa muling lathala ng Liwayway. Batid natin iba ang "tiktik" na maaaring mangahulugang uri ng ibon na ang huni umano'y nagbabadyang may aswang sa paligid, o pagkaubos hanggang sa huling patak, o kaya'y espiya (mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, 1253). Ang "titik" naman ay letra. Alin ang ginamit ni de Jesus?

Maliit na isyu na lamang ang mga typo error, kung meron nga. Tulad ng salitang "nar'on" sa ikalimang saknong, ikaapat na taludtod sa dalawang aklat ni Almario, ay naging "naron" sa Liwayway. Pati ang salitang "k'weba" sa aklat ni Almario ay naging kueba sa Liwayway sa gayong saknong din. Typo error ba kaya iwinasto ni Almario? At pinanatili ba ng Liwayway kung paano iyon nalathala noon, o kung paano isinulat ni de Jesus?

Halina't basahin natin ang buong tula, habang ang nasa panaklong ang nawawalang taludtod, na natagpuan natin sa Liwayway:

ENGKANTADO

ni Jose Corazon de Jesus

Ang plautang kristal

Ay aking hinipan

At ang mga ada ay nangaglapitan

May mga pakpak pa't (nangagsasayawan,

May tungkod na gintong) nangagkikisapan;

Sa adang dumating sa aking harapan,

Na nagsisipanggaling sa kung saan-saan,

Ang di ko nakita'y tanging ikaw lamang!

Ang nakar kong singsing

Ay aking sinaling

At ang mga nimpa ay nangagsirating,

May mga koronang liryo, rosa't hasmin,

Sapot ng gagamba ang damit na angkin.

Sa nimpang dumalo't bumati sa akin,

Tanging ikaw lamang ang di ko napansin,

Diwatang nagtago sa aking paningin.

Sa lungkot ko'y agad

Na kita'y hinanap!

Sandalyas kong gintong sa dulo'y may pakpak

At isinuot ko nang ako'y ilipad...

Aking kinabayo ang hanging habagat

At ginawang tiktik ang lintik at kidlat.

Natawid ko naman ang lawak ng dagat

At aking narating ang pusod ng gubat.

Ang espadang apoy

Ay tangan ko noon:

At tinataga ko ang buong maghapon,

At hinahawi ko ang bagyo't daluyong.

Hinukay ang lupa, wala ka rin doon,

Biniyak ang langit, di ka rin natunton.

Wala kahit saan, saanman magtanong,

Ikaw kaya giliw ay saan naroon?

Subalit sa isang

Madilim na kueba

Ng bruha't demonyong nagsasayawan pa,

Nar'on ka, may gapos... Sa apoy, nar'on ka!

Ang singsing ko'y biglang kiniskis pagdaka't

Ang buong impierno sa sangkisapmata

Ay naging palasyong rubi't esmeralda,

Niyakap mo ako at hinagkan kita.

02.05.2025

Ang sinumang bayani'y nagsimulang aktibista

ANG SINUMANG BAYANI'Y NAGSIMULANG AKTIBISTA

ang sinumang bayani'y nagsimulang aktibista

ipinaglaban ang kagalingan ng mamamayan

laban sa naghaharing burgesya't oligarkiya

ipinaglaban ang hustisya't paglaya ng bayan

di sila oo lang ng oo't tanggap ang tiwali

nais nilang maitama ang kalagayang mali

bawat pagpapasya nila'y pagbabakasakali

upang mabago lang ang sistemang nakamumuhi

kaapihan ng bayan ay nilarawan sa Noli

at Fili kaya namulat ni Rizal ang marami

dahil doon inakusahan siyang nagrebelde

sa Espanya, binaril sa Bagumbayan, bayani

pinangunahan ni Bonifacio ang Katipunan

at naitatag ang bansa nang sedula'y pinunit

na simula ng himagsikan tungong kalayaan

subalit siya'y pinaslang pati kanyang kapatid

ang misyon niya'y itinuloy ni Macario Sakay

kapanalig ng Katipunan, talagang mahusay

sumuko sa Kano para sa Asembliyang pakay

kasama si Lucio De Vega, sila ay binitay

si Jose Abad Santos, ayon sa kwento ng anak

ay naging tapat sa bayan, pinugutan ng Hapon

kayrami pang lumaban, gamit ma'y pluma o itak

aktibista silang paglaya ng bayan ang misyon

taospusong pagpupugay sa bawat aktibista

na lumaban sa pang-aapi't pagsasamantala

kumikilos upang itayo'y pantay na sistema

isang lipunang manggagawa, gobyerno ng masa

- gregoriovbituinjr.

02.05.2025

Panaginip at alalahanin

PANAGINIP AT ALALAHANIN

madaling araw, madilim pa ang paligid

anong lamig na amihan ang inihatid

nagising sa gunitang di mapatid-patid

sa mata animo'y may luhang nangingilid

tila nalunod sa dagat, habol hininga

bunga ba iyon ng panaginip kanina

o iyon ay suliraning nasa dibdib na

habang sa isip may pag-asang nababasa

madaling araw, nais ko muling lumipad

na sa lupa mga paa'y di sumasayad

tawirin ang bundok o saanman mapadpad

habang natatanaw ang iba't ibang pugad

tahimik, dumaang awto lang ang maingay

bagamat dama sa puso ang dusa't lumbay

tanging nagagawa pa'y ang magnilay-nilay

at sa pagkatha ng kwento'y magpakahusay

- gregoriovbituinjr.

02.04.2025